Columns
Het Teylers Museum, een icoon uit de achttiende eeuw
Het was in september 2010 dat ik dit icoon voor het eerst betrad. Een gedenkwaardige dag! Behalve een bezoek aan dit museum uit 1778, gelegen aan de Haarlemse rivier het Spaarne, was het, naar later bleek, de laatste familiereünie waar mijn oude studievriend en latere zwager Rinus bij aanwezig is geweest. Hij stierf vijf maanden later. Maar van het Teylers Museum hebben wij beiden toen enorm genoten.
Waarom ik nooit eerder was geweest; geen idee! Ik hoorde er pas over in een radioprogramma met de schrijver en bioloog Midas Dekkers, een geboren Haarlemmer. Over het enige museum ter wereld met een authentiek gebouw en interieur uit de achttiende eeuw en behorend tot de top 100 van Rijksmonumenten. Een museum dat vanwege zijn legaat vernoemd is naar de zeer vermogende laken- en zijdekoopman Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een aanhanger van de Verlichting. Een tijdperk van rationalisme en gezond verstand, waarin veel aandacht gegeven werd aan kunsten en wetenschappen en het samengaan daarvan, zoals in dit museum.
Kort geleden heb ik dat wonderschone Teylers opnieuw bezocht. Voor ik naar binnen ging ben ik eerst een tijdje aan de overkant op een bankje langs de Spaarne gaan zitten. Om dat iconische gebouw op me te laten inwerken. Nadat ik er binnentrad keek ik opnieuw mijn ogen uit in die ronde monumentale ontvangsthal die van bovenuit met hemellicht gevuld wordt. Langs de wanden marmer met houten lambrisering en een open doorkijk naar de eerste zaal, die van de vaak vele miljoenen jaren oude fossiele vondsten. Daaronder de befaamde Mosasauris of Maashagedis, die aan de oever van de Maas in de Sint-Pietersberg gevonden is. Zoals die eerste zaal zijn ook de volgende zalen, gevuld met o.a. natuurkundige en optische instrumenten, aardglobes en een zeldzame collectie mineralen, toonbeelden van een indrukwekkende voorbije schoonheid.
Om hiervan echt te kunnen genieten moet je eigenlijk alleen zijn en niet afgeleid worden door vragen of opmerkingen van familie of vrienden. Het liefst zou ik zo’n museum als enig bezoeker willen betreden en er een hele dag over doen, alvorens door een oplettende suppoost er om vijf uur namiddag uitgejaagd te worden.
Van een haast onovertroffen schoonheid en warmte zijn de twee ruimtes met een prachtige collectie schilderijen. Daaronder de grootmeester van de winterlandschappen, Andreas Schelfhout, en werken van Johan Jongkind, Breitner en Koekkoek. Op verzoek kan je onder begeleiding ook toegelaten worden tot de oudste en samen met die van Artis, mooiste bibliotheek van Nederland. Daarin is een unieke verzameling samengebracht van 18e en 19e eeuwse natuurhistorische boeken en plaatwerken. Met titels en namen als de “Encyclopédie” van Diderot, de “Humani corporus…”van Andreas Vesalius, en van de grote Isaac Newton zijn “Philosophiae naturalis principia mathematica”.
Bij al die grote, historische figuren moest ik onwillekeurig terugdenken aan mijn eerste tentamen in Leiden. Dat was in 1963 bij prof. J.H. van den Berg, bekend geworden van zijn “metabletica” of leer der veranderingen. Hij behandelde daarin het werk van een groot aantal van die bij Teylers te bezichtigen boeken van beroemde schrijvers en wetenschappers. Dat allemaal ter onderbouwing van zijn opvatting dat veranderingen op allerlei gebieden vaak tegelijkertijd plaatsvinden. Gelukkig staat de tijd in Teylers al honderden jaren stil.
Bik Versteegen (9, zomer 2016)
foto: interieur Teylers Museum (C: Michiel Neugebauer
Bik Versteegen (1945) is schrijver en cultureel antropoloog. Hij begon op latere leeftijd verhalen te schrijven, inmiddels zijn vier bundels uitgegeven. Op verzoek van Museumpeil bezoekt hij musea. Zijn stijl wordt gekenmerkt door een plezierige mix van observaties en herinneringen.
Michiel Neugebauer (Gouda, 1967) is stedelijk en industrieel fotograaf met oog voor detail. Hij speelt met het aanwezige licht met als resultaat een mooie natuurlijke lichtval.
