Over twee Grachtenhuizen en het Bijbels Museum

Op een heerlijk zonnige dag fiets ik naar de Amsterdamse Herengracht om het “Bijbels Museum” te bezoeken. Door onoplettendheid en de geweldig grote uitnodigende rood-witte banieren stapte ik een paar stadspaleizen verder naar binnen. Daar bleek op nr. 386 sinds enkele jaren een museum gevestigd, “Het Grachtenhuis” geheten. Eenmaal binnen op deze onbedoelde locatie, met een prachtige blauwe loper naar de bovenzalen, besloot ik dit museum dan ook maar mee te nemen in mijn programma. Want het heeft de pretentie het verhaal te vertellen van 400 jaar Amsterdamse grachtengordel.

In zes kamers maakte ik met behulp van interactieve multimedia kennis met die 17^eeeuwse grachtengordel als één van de meest spectaculaire stadsuitbreidingen ter wereld, ook wel de “derde uitleg” genoemd. Die uitbreiding kwam tot stand tijdens een gevechtspauze in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. De tentoonstelling omvat onder meer maquettes, animaties, 3D en wandprojecties en een pronkkamer met beschilderde behangsels vol arcadische Hollandse landschappen van Jurriaan Andriessen (1742-1819).

Hoewel ik als enige bezoeker tijdens mijn rondtocht door dit museum de eer had persoonlijk te worden begeleid door een in een mooi pak gestoken student, voldeed het helaas minder aan mijn verwachtingen. Min of meer gelijktijdig tot stand gekomen met de plaatsing van de grachtengordel op de werelderfgoedlijst van de Unesco, lijkt het museum een haastklus. Een mooi omhulsel met een betrekkelijk schamele collectie.

De aan de Herengracht gelegen huisnummers 364 t/m 370 vormen de “Cromhouthuizen”. De ontvangst is in een brede marmeren hal met aan weerszijden hoge ruime zalen vol pracht en praal. Zalen volgehangen met een keur aan schilderijen van de bewoners en hun familieleden en mogelijk ook van belangrijke bevriende gasten. Overal kristallen kroonluchters en daarbij passende kasten vol uiterst kostbaar serviesgoed, Venetiaans glaswerk, zilveren kandelabers, schenkkannen en Delftsblauwe vazen. Voorts een in die jaren gewild pronkstuk, “het rariteitenkabinet”; een glazen uitstalkast met de tijdens de vele reizen opgebouwde verzameling exotische voorwerpen. Decoratief hoogtepunt: een overdadig gedekte tafel als een uitstalkast van luxueus bezit.

Ja, wie het breed heeft kan het breed laten hangen en dat deed de katholieke koopman Jacob Cromhout dan ook. Hij was in de Gouden Eeuw één van de rijkste inwoners van Amsterdam. Een geluk dat ook de minder welgestelde bezoeker van zijn pracht en praal mag meegenieten. Maar voor mij vooral een fraaie kijkdoos die weinig ruimte laat voor emotie.

In de diepe, symmetrisch aangelegde tuin staan o.a. een dadelpalm, een vijgenboom, een judasboom en oleanders, bomen en planten die ook in de bijbel worden genoemd. Dit brengt mij bij het sinds 1975 eveneens in deze panden gevestigde “Bijbels Museum”. Ik kan er niks aan doen. Zo sprankelend als ik een week eerder het museum “Ons’ Lieve Heer op Solder” vond, met die katholieke schuilkerk, zo teleurgesteld was ik na het bezoek aan dit “Bijbels Museum”, een vooral protestants en oud-bijbels erfgoed. Natuurlijk heeft dit museum een verzameling zeldzame voorwerpen, zoals de eerste gedrukte bijbel in Nederland, de zgn. Delftse bijbel uit 1477, en het vermaarde 19^eeeuwse model van de Tabernakel (de tent die de Israëlieten gedurende de tocht door de woestijn meevoerden en hen tot tempel diende).

Maar ondanks de vermelde nieuwe inrichting, krijg ik qua presentatie, opstelling en de daarin gemaakte keuzes uit de vast rijke collectie aan religieuze objecten, een rommelig beeld. Dat van een uit de hand gelopen verzameling van één persoon, de 19^eeeuwse dominee Leendert Schouten. Op het moment dat ik een zaal betrad met o.a. de maquettes van de Tabernakel, de Tempel van Salomo en de Tempel van Herodes, zag ik in eerste instantie een op een stoel geparkeerde etalagepop als een soort van vogelverschrikker. Tot die etalagepop wakker schrok en een oude suppoost bleek te zijn die juist een middagdutje deed met op zijn schoot een opengeslagen boek, wellicht een bijbel. Een geschikter metafoor voor dit “bijbels museum” is helaas nauwelijks denkbaar.

Bik Versteegen (voorjaar 2016)

Foto: Cromhouthuizen (c: Michiel Neugebauer)

Het grachtenhuis

Cromhouthuizen

Bijbels Museum 

Bik Versteegen (1945) is schrijver en cultureel antropoloog. Hij begon op latere leeftijd verhalen te schrijven, inmiddels zijn vier bundels uitgegeven. Op verzoek van Museumpeil bezoekt hij musea. Zijn stijl wordt gekenmerkt door een plezierige mix van observaties en herinneringen.

Michiel Neugebauer (Gouda, 1967) is stedelijk en industrieel fotograaf met oog voor detail. Hij maakt nauwelijks gebruik van extra belichting, maar speelt met het aanwezige licht met als gevolg een bijzonder mooie natuurlijke lichtval.