Erfgoed uit je broekzak

Directeur Marlous Willemsen van Imagine IC over jongeren en immaterieel erfgoed. (Museumpeil 49, 2018)

Imagine IC is een netwerk, actief in en vanuit de Amsterdamse Bijlmer. Het is een metropole mix van mensen – en van een archief, museum en gespreksplek over het dagelijks buurtleven. Imagine IC waardeert uit de eigen plaats en tijd immateriële en materiële elementen en stelt ze voor als aanvulling van stedelijke en landelijke collecties, archieven en inventarissen. Imagine IC identificeert wat er in een grootstedelijk mensenleven toe doet en onderzoekt hoe dit ons allemáál raakt.

Jongeren maken deel uit van het netwerk. Thematisch documenteren en presenteren zij wat voor hen van cruciale betekenis is. Bijvoorbeeld: Let’s Party! In dit project deelden dj’s, party-labels en individuele feestvierders zo’n 12.000 digital-born documenten over hun party-experience. Zij openden hun broekzakarchieven: de verzamelingen van beeld, geluid en tekst die je maakt en bewaart op je mobiele telefoon en daarmee ook deelt en krijgt op Facebook en andere sociale media.

In de interactieve archiefinstallatie Let’s Party! maakten we er 900 toegankelijk voor publiek. Imagine IC woont samen met de openbare bibliotheek; ‘iedereen’ kon items selecteren uit diverse feeststijlen en -fases en daarmee een spannende party samenstellen. Je kon feesten kiezen waar je in je echte leven niet heen gaat – om daaraan nu tóch mee betekenis te geven. Rare beat? Herkenbaar ritueel? De armen gaan op íeder feest de lucht in als de sfeer erin zit!

Samenhang in bubbeltijden

In een educatief programma richtte Let’s Party! zich op mbo-studenten. Imagine IC bevordert het inzicht dat erfgoed niet ‘is’, maar wordt gemaakt. Dat het meer waard is als meer mensen meedoen. Dat erfgoed schuurt en dat de onderhandeling over welke muziek en rituelen we kiezen uit onze partycultuur, niet alleen erfgoed van de eigen tijd oplevert, maar ook een beeld van andermans leven. Handig voor samenhang in tijden van bubbels!

Jongeren konden niet alleen de gepresenteerde items blijven waarderen (positief en negatief), maar ook eigen broekzakarchiefitems toevoegen. Hun enthousiasme inspireerde de spin-off In de Pocket. In dit project annoteerden zij een selectie uit de collectie Let’s Party! met actuele broekzakarchiefitems en schuivende betekenissen. Ook zoomden we in op wat erfgoed ís en hoe je het maakt.

Onze praktijk ‘erfgoed van de eigen tijd en de grote stad’ stelt ons voor uitdagingen. Enkele adresseren de methodologie van immaterieel erfgoed die opgang doet vanuit de UNESCO-Conventie:

• Hoe identificeer of maak je erfgoed met een enorme en zeer fluïde groep beoefenaars?
• Hoe betrek je ook minder, of minder positief, betrokken mensen bij de waardering van een erfgoedelement?
• Hoe ga je om met springlevende elementen die niet zozeer ‘levend gehouden’ hoeven te worden?
• Hoe kom je immaterieel erfgoed op het spoor dat zo ‘gewoon’ is dat het niemand opvalt, omdat de hele samenleving ‘het doet’?

Laboratorium

In Let’s Party! en In de Pocket zijn we de aantallen waarin gewoontes als armen-omhoog en selfies-maken in uiteenlopende broekzakarchieven voorkomen, gaan zien als erfgoedindicaties. We leerden dat jongeren met plezier erfgoed maken in onderhandeling met elkaar. Zij willen wat er voor hen toe doet delen, met hun vrienden en met anderen. Van nu en van later. Erfgoed is wat we in het heden samen uitkiezen om mee te nemen naar de toekomst. We doen dat graag onder verwijzing naar een verleden. Ook dat doen jongeren, in termen van ‘old school’ of ‘legendary’ muzikale motieven.

Intussen brengen broekzakarchieven ook nieuwe puzzels: hoe ga je om met items die deelnemers delen, maar die je als instelling of ‘netwerkregisseur’ ongemakkelijk vindt voor publieke toegang? Selfies onder invloed, bijvoorbeeld. En hoe verhoud je je tot een groep van honderden of meer onlinedeelnemers die items aanleveren zonder ze nader te kwalificeren, en met mensen in beeld met wie je niet in gesprek kunt? Het broekzakarchief blijft nog wel even een interessant laboratorium.

Auteur: Marlous Willemsen, directeur Imagine IC

(gepubliceerd in Museumpeil 49, 2018)

Imagine IC