Leertraject Kleuters in het museum

uit Museumpeil 39: Het lerende museum (2013)

Museum Mayer van den Bergh zet de deuren open voor de kleinsten

Museum Mayer van den Bergh toont de indrukwekkende en zeer diverse kunstcollectie die Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901) aan het eind van de 19de eeuw verzamelde. Sinds 1956 maakt het museum deel uit van de Stedelijke Musea Antwerpen. De verzameling – zowat 3100 kunstvoorwerpen en bijna 2500 munten en penningen – is nog altijd die van één man. Fritz Mayer van den Bergh was een echte ‘connaisseur’ met een bijzonder verfijnde smaak; hij verwierf o.a. het paneel van de Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude. Na zijn vroege dood bracht zijn moeder Henriëtte van den Bergh de collectie onder in de neogotische patriciërswoning die zij voor dit doel liet bouwen.

Uit onderzoek bleek dat bij gezinnen die musea bezoeken er zeer vaak kleuters meekomen. Wat kan het museumbezoek voor hen betekenen? Hoe kunnen we de jongste bezoekertjes deze fabelach- tige collectie laten beleven, was de uitdaging die het museum zich stelde.

Met een interactieve rondleiding voor kleuters rond het thema ‘dieren’ deden we ervaring op. Elke kleuter bracht zijn/haar knuffel mee en we gebruik- ten dit als leidraad om het museum te bezoeken. Het format bleek een succes. Ook mama, papa, oma of opa genoten van het museumbezoek. En ze lieten ons weten hoe opgetogen ze waren over dit initiatief, want ze wilden graag met hun kleuter musea bezoeken, maar ondervonden dat er tot dan toe weinig aanbod bestond.

Op Sinterklaasdag 2010 startten vier gidsen van onze gidsenpool en twee medewerkers van het museum met de opleiding ‘Competentietraject kleuters’, een initiatief van Algemeen Onderwijsbeleid van de Stad Antwerpen. Dit kwam tot stand in samenspraak met onderwijs en musea. Deelnemers waren o.a. musea, bibliotheken en buitenschoolse kinderopvang. Negen maandag- voormiddagen volgden er theorie en praktijk en werden we ondergedompeld in de wereld van de kleuters. De lesgevers kwamen van de kunst-educatieve organisatie De Veerman en van ContraPunt, cultureel constructiebureau in Nederland.

In de opleiding leerden we dat een kleuter een hele ontwikkeling doormaakt. Op een bepaald moment kampt hij/zij met zijn in verhouding grote hoofd, wat leidt tot grappige situaties. Hun evenwichtsgevoel is bijvoorbeeld totaal anders. Om te begrijpen hoe een kleuter rondkijkt in het museum, kropen we zelfs op onze knieën in de museumzalen. Nadat het theoretisch gedeelte achter de rug is, is het aan ons om een rondleiding te ontwikkelen. Samen met een coach van de kunst-educatieve organisatie De Veerman gaan we aan de slag. We opteren ervoor om verschillende zintuigen te prikkelen door de kleuters te laten luisteren, kijken en voelen. Maar ook een spelelement is belangrijk, dus mogen ze zich verkleden en mogen ze poseren.

Na een aantal vruchtbare besprekingen over de collectie en de thema’s die geschikt waren, kwam de selectie van de meest aansprekende kunstwerken voor onze kleine gasten. We kozen voor portret- ten (kleuters verkleden zich graag), schilderijen met voedsel en diptieken. Eens onze rondleiding bijna volledig op punt stond, werd ze onderworpen aan  het kritische publiek van een derde kleuterklasje. We doorstonden de test en dankzij nog enkele bruikbare tips van de kleuterjuffen was onze interactieve rondleiding een feit.

Vanaf dat moment hebben we regelmatig kleuters over de vloer die op stap gaan in het museum. De rondleiding is opgebouwd rond drie sleutels die de kleuters moeten zoeken. Daarmee openen ze telkens een koffertje. Elke doos heeft een specifiek voorwerp met een bijhorend thema. Een eerste doos behandelt de portretten. De kleuters bekijken de kledij en voorwerpen van vroeger en kleden zich op hun paasbest en paraderen als deftige dames en heren. En als kers op de taart wordt een foto genomen waarbij de kleuters poseren in een groot authentiek schilderijkader.

Een tweede koffertje gaat over eten en drinken. Hierin zit een houten lepel. Bij dit thema horen nog extra voeldozen waar de kleuters moeten raden wat erin zit.

Het derde thema dat ze tegenkomen zijn diptiekjes, kleine schilderijtjes, die mensen vroeger meenamen zoals we nu foto’s bewaren op een smartphone.

De terughoudendheid die er in het begin leefde ‘Oei komen kleuters niet overal aan en is Mayer wel geschikt voor hen’ verdween tijdens het traject. We werken met een klas van maximaal 24 kleuters die in twee groepjes op stap gaan met een gids en de juf. Ons museum is helemaal bemeubeld en heeft authentiek behang. Maar doordat ze bezig zijn met de dozen is hun aandacht heel gefocust en blijkt ons museum ideaal te zijn door zijn huiselijke sfeer. Het museum maakt een diepe indruk op deze vijfjarigen en we zien hen graag komen. Ons suppoostenteam kijkt altijd vertederd als ze hand in hand het museum binnenstappen en met hun grote ogen de wereld verkennen. Dankzij dit traject hebben we een hele nieuwe en zeer enthousiaste doelgroep kunnen verwelkomen. In essentie gaat het om de museumbeleving die de kleuters ervaren. Voor een groot deel onder hen is het hun eerste museumervaring.

Foto-onderschrift:

De kleuters poseren in een groot authentiek schilderijkader. Foto Museum Mayer van den Bergh