Museum Bescherming Bevolking: 70 jaar oude kaart gerestaureerd

Welke geheimen kunnen er op een kaart uit 1952 tevoorschijn komen die je al honderden keren hebt bekeken? Locatiemanager Riko van der Stap en allround vrijwilliger Hans Carels van Museum Bescherming Bevolking werden verrast tijdens de presentatie van het herstelwerk door VANWAARDE.

De regiokaart Haaglanden/Rotterdam Rijnmond hangt al sinds 1952 in het Bunkercomplex Park Overvoorde te Rijswijk. De bunker, ooit door de Duitse bezetters gebouwd, werd destijds ingezet als oefen- en trainingslocatie voor de dienst Bescherming Bevolking. Op de tactische kaart werden scenario’s uitgedacht voor het kringcommando en hoe het in te zetten bij een Derde Wereldoorlog of (kern)bominslag.

Broze kaart door waterschade en schimmel

De bunker is ook na de Koude Oorlog intact gebleven en heeft diverse functies gehad. In 2014 werd het complex het huidige Museum Bescherming Bevolking. Riko van der Stap: ‘De kaart geeft de historische waarde van de periode van de Bescherming Bevolking tijdens de Koude Oorlog heel goed weer.’

De klimaatomstandigheden in het bunkercomplex bleken niet goed voor een papieren landkaart. Tevens heeft de bunker ooit met een meter water vol gestaan, tijdens een brandweeroefening in 2010. Daardoor heeft de kaart aanzienlijke schade opgelopen. In 2018 werd besloten de kaart te laten restaureren. Dankzij de inzet van het vrijwilligersteam trok het museum sponsors en fondsen aan en kon VANWAARDE de opdracht vanaf juli 2020 uitvoeren.

Nieuwe ontdekkingen tijdens restauratieproces

Het herstelproces door Tycho Kloeg, specialistisch boek- en papierrestaurateur bij VANWAARDE, verliep in stappen. Om de kaart te kunnen restaureren is hij eerst in zes delen verdeeld. Tycho: ‘De moeilijkheidsgraad van het project zit erin dat gedeeltes met dubbelzijdig tape aan elkaar zijn geplakt en als geheel zijn verlijmd. Door het verlijmen wordt het papier vochtig en gaat het uitzetten. Waar het papier met tape vastzit, krijg je spanningen, waardoor plooien ontstaan. ’Na het delen van de kaart zijn de schimmelplekken verwijderd met gammabestraling en is het doek waarop de kaart bevestigd zat verwijderd. De kaartdelen zijn gedoubleerd en opnieuw versterkt door middel van Japans papier. Tijdens het werk bleek dat er door de jaren heen veel aanpassingen en vernieuwingen op de stedelijke plattegrond zijn gedaan. Tycho: ‘Het leuke van het proces, en wat ook de opdrachtgevers nooit hadden kunnen zien, waren de hoeveelheid kleine veranderingen die zijn aangebracht op de kaart. Soms bestond de kaart wel uit drie lagen, lieten deeltjes los en kwam daar nieuwe geschiedenis naar voren. Maar als er stukken van de kaart weg zijn, dan laten we dat zo. We schrijven zelf geen geschiedenis.’ Als laatste stap is de kaart op gatorfoam geplakt, dat veel beter tegen de klimaatomstandigheden in de bunker kan.

Het belang van historisch erfgoed

Voor VANWAARDE en de specialisten is het altijd een grote eer om aan bijzonder historisch erfgoed te mogen werken. Het belang om zaken van historische waarde te restaureren om ze zo te kunnen bewaren voor toekomstige generaties zit diep in het DNA van het bedrijf. Wanneer de kaart precies terugkomt in het bunkercomplex moet nog gezamenlijk afgestemd worden. Hij wordt in elk geval mooi uitgelicht opnieuw tentoongesteld op zijn originele plaats, zodat bezoekers van het museum alle nieuwe ontdekkingen goed kunnen zien. Riko: ‘Tycho en VANWAARDE hebben super werk geleverd. We zijn zelf ook weer opnieuw geïnspireerd en zijn nu nog enthousiaster over onze kaart.’

VANWAARDE, onderdeel van Polygon

Sinds 2020 is VANWAARDE onderdeel van Polygon, herstelbedrijf bij brand- en waterschades.  Gezamenlijk hebben zij jaren ervaring in document- en papierherstel en kunst- en antiekrestauratie. Met de Documentenwacht en Museumwacht van VANWAARDE zijn documenten en kunst goed beschermd tegen calamiteiten.

Meer informatie op  www.vanwaarde.eu en www.polygongroup.com/nl

(ingezonden mededeling)