Museum Kasteel Wijchen is klaar voor de toekomst

Stenen vol verhalen

Ondanks zijn keurig renaissance uiterlijk heeft Kasteel Wijchen een lange en roerige geschiedenis achter de rug. Door de eeuwen heen is het kasteel het decor geweest van strijd, van verbannen liefde en koninklijk leven. Het kasteel wordt voor het eerst genoemd in 1392, maar dateert in zijn huidige vorm uit het begin van de zeventiende eeuw. Emilia van Nassau (de dochter van Willem van Oranje) vestigde zich in Wijchen, nadat zij door haar huwelijk met de katholieke Emanuel van Portugal uit de familie was verstoten. Na een grondige verbouwing van de oorspronkelijke burcht kreeg het kasteel zijn huidige verschijningsvorm in de Hollandse renaissancestijl.

In de Sinterklaasnacht van 1906 brandde het kasteel volledig uit door een schoorsteenbrand. Alleen het staande muurwerk bleef gespaard. Meubilair, bibliotheek en kunstschatten vallen allemaal ten prooi aan de vlammen. Al in 1907 werd het kasteel onder leiding van de Nijmeegse architect F.A. Ludewig volledig gerestaureerd op basis van een uitvoerige beschrijving van het kasteel door de Rijksdienst uit 1903. In 1908 staat Kasteel Wijchen er weer in oude glorie. In de jaren dertig van de vorige eeuw kocht de Gemeente Wijchen het kasteel. Het kasteel is toegankelijk als raadshuis, trouwlocatie en biedt vanaf 1996 onderdak aan Museum Kasteel Wijchen.

Restauratie

Een eerdere renovatie in de jaren negentig had weinig oog voor het karakter van kasteel. De indrukwekkende historische binnenzijde strookte niet meer met de beleving binnen, waar de oorspronkelijke kasteelsfeer plaats had gemaakt voor een modern en wit interieur. De huidige restauratie moet weer recht doen aan het kasteel.

Binnenplaats met glazen dak

De grootste aanpassing is de toevoeging van een glazen overkapping over de binnenplaats. Hierdoor werd het mogelijk de in de jaren negentig dichtgezette galerij te openen en een aantrekkelijke ontvangst met balie te maken voor de gemeente, een Tourist Information Point en het museum. Door het dak en de benodigde constructie (inclusief tien meter lange balken) volledig in glas uit te voeren, is de uitstraling van de binnenplaats behouden en is het zicht op de toren zo transparant mogelijk. Het glazen dak is op acht meter hoogte bevestigd, zodat het karakter van een binnenplaats bewaard blijft.

Installatietechniek, toegankelijkheid en duurzaamheid

Samen met de bouwkundige aanpassingen zijn ook de installaties vernieuwd en is een flinke duurzaamheidsslag gemaakt. Alle ramen zijn voorzien van maatwerk achterzetramen. In de vloer van de binnenplaats is een lage-temperatuur vloerverwarming aangebracht, afgewerkt met een historische klinkerbestrating. De installaties zijn aangesloten op een warmtepomp. Alle installaties en kanalen zijn op de verdieping in verdikte wanden weggewerkt en niet zichtbaar voor de bezoeker. Ook zijn alle verdiepingen van het kasteel integraal toegankelijk gemaakt, zodat er voor iedereen een gelijkwaardig bezoek mogelijk is.

Historisch cachet teruggebracht

De historische ruimten rondom de binnenplaats zijn gerenoveerd en tonen alle periodes die het kasteel heeft doorgemaakt. Van renaissance, te zien in de kapel, tot jaren dertig. De historische kleuren die door kleuronderzoek aan het licht zijn gekomen, geven elk vertrek een eigen sfeer. De stoffering is hier per ruimte op afgestemd. De Van Bronckhorstkamer en De Kempenaerkamer (gemeentelijke trouw- en vergaderzaal) is met meubilair in bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) weer in historische stijl ingericht.

Kapel eerste verdieping

Op de eerste verdieping zijn, naast een museumkantoor, vergader- en presentatieruimten gerealiseerd die verhuurd kunnen worden. Door de enfilade (as met deuren op een rij) te herstellen en van glazen puien te voorzien, is hier weer de oude rondgang ontstaan. Aan deze rondgang zijn museale presentatieruimtes en de historische kapel gekoppeld.

Museum Kasteel Wijchen

Het museum is helemaal verweven met het monument. De museumfunctie van het kasteel is zichtbaarder, laagdrempeliger en, met behulp van hedendaagse multimedia, eigentijdser gemaakt.

Museum Kasteel Wijchen vertelt het verhaal van de ontwikkeling van de streek van de prehistorie tot nu aan de hand van een prachtige archeologische collectie. Onder de projectleiding van MuseumMakers is de museumpresentatie geheel vernieuwd: zo is er een Merovingische schatkamer en een Bronstijdboerderij opgenomen binnen de museale route.

De beleving van het kasteel speelde tot voor kort nauwelijks een rol van betekenis. Door het overkappen van de binnenplaats is een centrale ontvangstruimte ontstaan, met onder de gewelven van de open galerij de receptie van het museum. Museumbezoekers kunnen vanuit de ontvangstruimte met de oude spiltrap in de traptoren de museumzalen bereiken. Ook zijn de historische kelders gerestaureerd en museaal ingericht.

Souterrain

De kelders van het kasteel waren door de beperkte hoogte voorheen nauwelijks bruikbaar. Door de vloer te verlagen, zijn nu ook de gewelfde, historisch interessante kelderruimtes voor publiek toegankelijk. De verlaagde loopzone is als een moderne, betonnen toevoeging vormgegeven zodat de historische gelaagdheid zichtbaar blijft. Deze ruimten zijn door het museum ingericht om de ontwikkeling van het kasteel en het verhaal van de verschillende bewoners te vertellen. Oude fundamenten, pekelbakken, een waterput, een keuken en een cachot zijn gerestaureerd en opgenomen in de museale presentatie.

Souterrain museumpresentatie

Naast de historische elementen zijn moderne voorzieningen als garderobe en toiletten in het souterrain ingepast. Deze zijn als vrijstaande, eiken blokken in de gewelfde ruimte geplaatst, zodat het effect van het daglicht in deze historische ruimte zichtbaar blijft.

Totaalbeleving

Seelen: “Kasteel Wijchen behoort tot ons gezamenlijke erfgoed. Een bezoek aan dit bijzondere renaissance kasteel met een unieke archeologische collectie moet niet alleen informatief, maar ook, en vooral, leuk zijn. We gaan voor het ‘wauw’ effect, de totaalbeleving. Erfgoed en collectie is in Kasteel Wijchen nu optimaal verweven. Een in oude luister hersteld kasteel met een theatrale museumpresentatie in een nieuw, modern jasje. Ik denk dat we met de gedane aanpassingen een prachtige zintuiglijke ervaring neerzetten voor jong en oud. Ik ben heel benieuwd of bezoekers dat ook vinden!”