Museum Het Multatuli Huis

In de jaren dat ik op de HBS zat, had je een verplichte literatuurlijst voor het vak Nederlands. Het ging om een lijst van 15 boeken. Omdat er niet bij werd gezegd wat de minimale omvang van die boeken moest zijn, koos de meerderheid van de leerlingen ervoor zoveel mogelijk dunne boekjes op die lijst te krijgen. Zo kwam het dat naast het debuut van Cees Nooteboom “Philip en de anderen” en dat van Hella Haasse “Oeroeg”, nog dunner uitgegeven boekjes op mijn lijst terecht kwamen. Zoals twee verhalen uit de Max Havelaar van Multatuli: “Toespraak tot de hoofden van Lebak” (West-Java) en diens ontroerende “Saïdja en Adinda”. Hoewel deze beide verhalen juweeltjes van vertelkunst zijn, was er voor de rest van het werk van de wereldberoemde Max Havelaar toen nauwelijks belangstelling.

Ik twijfel er echter niet aan dat mijn medeleerlingen, net als ikzelf, dat op latere leeftijd hebben rechtgezet. Want, behalve voor de Nederlandse letterkunde en cultuurgeschiedenis is Multatuli (pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker, 1820-1887) ook politiek van grote betekenis geweest. Hij, een Indisch bestuursambtenaar en assistent-resident in Lebak op West-Java, slaagde er als eerste in de koloniale kwestie onder de aandacht van een breed publiek te brengen. Zowel door zijn toespraken en ideeën, als door zijn roman Max Havelaar.

In mijn situatie speelde mee dat ik tijdens de studie culturele antropologie, in Leiden zowel als Amsterdam, van meerdere docenten les heb gekregen die in de koloniale tijd nog als bestuursambtenaar in Nederland-Indië hadden gewerkt, rechter waren geweest of zelfs gouverneur (prof. Jo van Baal in Nieuw-Guinea). Mijn laatste hoofdvaktentamen heb ik bovendien afgelegd bij een erkend Indonesië-specialist, tevens verantwoordelijk voor de uitgave van Multatuli’s “minnebrieven” in 1970, de “rode” professor W.F. Wertheim.  Ik had dus wel wat goed te maken!

De Max Havelaar werd meer dan honderd jaar geleden binnen één maand op een zolderkamertje van een Brussels hotel geschreven en toch is het nog steeds een zeer toegankelijk en meeslepend boek. Eén groot vurig protest tegen de onderdrukking van de inlandse bevolking in het toenmalige Nederlands-Indië. De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde riep Multatuli zelfs uit tot de belangrijkste Nederlandse schrijver ooit en de Max Havelaar tot het beste boek.

En als er dan toch een Nederlandse schrijver een eigen museum verdient, dan komt Multatuli zeker als eerste die eer toe. Helaas voor hem stond zijn geboortehuis, thans museum, op een onaanzienlijk plekje in een verloren voorheen armoedig Amsterdams straatje tussen de Herengracht en de Singel, de Korsjespoortsteeg nr. 20. Hijzelf was tot enkele jaren voor zijn dood ervan overtuigd dat zijn geboortehuis op de Haarlemmerdijk stond, een veel voornamere straat om vandaan te komen. Omdat mijn vrouw en ik lang op die Haarlemmerdijk hebben gewoond spijt het ons dat de beroemde Multatuli het bij het verkeerde eind bleek te hebben. Wel is er “ter genoegdoening” een Multatuli stadswandeling over die Haarlemmerdijk. Ook is vlak bij zijn geboortehuis sinds enkele jaren, op de brug bij de Torensluis, een immens borstbeeld van de schrijver geplaatst, gemaakt door beeldhouwer Hans Bayens. Het borstbeeld is bijna groter dan zijn geboortehuis

Na zijn opleiding aan de Latijnse School (het huidige gymnasium) reisde Eduard in 1838 aan boord van het schip waarover zijn vader het commando voerde, voor de eerste keer naar Nederlands-Indië. In het kleine museum aan de Korsjespoortsteeg is een gravure te zien van dat schip, de Dorothea. Daarnaast tref je er naast tal van foto’s, originele teksten en een zeldzame reliëfglobe, de oorspronkelijk gemeubileerde kamer aan met de persoonlijke bibliotheek van Multatuli. Het meest aansprekende meubelstuk echter is de beroemde rode sofa waarop hij, onbegrepen door de toenmalige Nederlandse autoriteiten en na veel omzwervingen, in 1887 stierf in het Duitse Nieder-Ingelheim.

Het Multatuli Huis en Museum kan niet los gezien worden van de activiteiten van het Multatuli Genootschap en de Stichting Multatuli Huis. Het Genootschap is in 1910 opgericht om het werk en de ideeën van Multatuli in de belangstelling te houden. Dit Genootschap organiseert enkele keren per jaar een symposium, geeft lezingen en houdt discussieavonden. Bekend en zeer gewaardeerd is het jaarlijkse “Max Havelaar Toespraken Toernooi” voor scholieren. Het museum “Multatulihuis” is, ondanks dat kleine pandje in een betrekkelijk vergeten steegje, een instituut waar iedere Nederlander trots op zou moeten zijn. Het is over de hele wereld bekend en de Max Havelaar is de meest vertaalde Nederlandse roman.

Bik Versteegen (Nr 9, 2016)

Multatuli Huis

foto: Multatuli-museum (©: Michiel Neugebauer)

Bik Versteegen (1945) is schrijver en cultureel antropoloog. Hij begon op latere leeftijd verhalen te schrijven, inmiddels zijn vier bundels uitgegeven. Op verzoek van Museumpeil bezoekt hij musea. Zijn stijl wordt gekenmerkt door een plezierige mix van observaties en herinneringen.

Michiel Neugebauer (Gouda, 1967) is stedelijk en industrieel fotograaf met oog voor detail. Hij speelt met het aanwezige licht met als resultaat een mooie natuurlijke lichtval.