Uitgelicht

Samenwerken aan duurzaamheid loont

partners
Gepubliceerd: 29 oktober 2013 om 17:01   /   door

Uit Museumpeil 40, Duurzaamheid (2013) 

In Amsterdam werken zestien instellingen samen

De Plantage Amsterdam is een samenwerkingsverband tussen zestien culturele instellingen in de oostelijke binnenstad van Amsterdam. Talrijke musea, roemrijke theaters, lommerrijke parken en een keur aan cafés en restaurants maken de Plantage tot een van de mooiste buurten van Amsterdam. Jaarlijks bezoeken ruim vier miljoen mensen dit groene museumkwartier. Sinds 2009 werken wij, de instellingen, samen op het gebied van duurzaamheid.

De deelnemende instellingen, waaronder de Hermitage Amsterdam, het Joods Cultureel Kwartier, Koninklijk Theater Carré, Natura Artis Magistra, Het Scheepvaartmuseum en Science Center NEMO werken al jaren intensief samen, sinds 2009 onder de naam de Plantage Amsterdam. Om de unieke wijk te promoten is er aanvankelijk vooral samengewerkt op het gebied van marketing en communicatie. In verschillende werkgroepen worden concrete afspraken gemaakt om het gemeenschappelijk belang, meer bezoekers naar de oostelijke binnenstad, te verwezenlijken. De samenwerking op het gebied van marketing loopt goed. Het bestuur, bestaande uit zes directeuren van de instellingen, is ambitieus en wil ook op andere vlakken met elkaar samenwerken, duurzaam ondernemen staat daarbij hoog op de lijst.

Met het stadsdeel Amsterdam Centrum is vanaf het eerste begin goed samengewerkt. Het stadsdeel zocht in de zomer van 2009 instellingen uit de culturele sector voor een pilotproject om duurzaam ondernemen op de kaart te zetten. De keuze voor de instellingen van de Plantage Amsterdam lag voor de hand. De samenwerking was er al en de meeste instellingen hadden de eerste stappen op het gebied van duurzaamheid al gezet.

 

Wat is duurzaam?

Hester Schölvinck schreef samen met Trees Tiesinga, ambtenaar van het stadsdeel, een plan om het idee vorm te geven. Collectief duurzaam ondernemen is een nieuw en lastig onderwerp en daarom is in een vroeg stadium Enver Loke van Changemakers, expert op dit gebied, ingehuurd als projectleider voor de Duurzame Plantage. Want de intentie was er, maar wat is duurzaam en hoe ga je dat onderling regelen? Is duurzaamheid in een museum vergelijkbaar met duurzaamheid in een theater? Uiteindelijk wil je als instelling de mooiste belichting in een theater en kan dat met LED- lampen? Tropische kassen van de Hortus moeten in de winter verwarmd worden en een museum kan niet zonder klimaatbeheersing. Weinig duurzame onderwerpen op het eerste oog.

 ‘het convenant was ook het startsein voor een concrete aanpak van de verduurzaming van iedere aangesloten organisatie afzonderlijk’

Loke heeft alle betrokkenen vanaf de eerste dag een duidelijk advies meegegeven: ‘Duurzaamheid moet een pijler zijn van de bedrijfsvoering en worden gedragen door de hele organisatie. Wees open en transparant, deel ook mogelijk gevoelige informatie met elkaar. Alleen door kennis te delen is vooruitgang te boeken’. Hij is in het voorjaar van 2011, gezamenlijk met de directeuren van alle in- stellingen, gestart met een brainstorm om een eenduidig plan te kunnen formuleren. Er is toen besloten om voor drie pijlers te kiezen: energie, afval en eten en drinken (‘food and bevarage’). Een paar maanden later resulteerde dit in de ondertekening van een convenant met duidelijke doelstellingen en in samenwerking met het stadsdeel. Wethouder Boudewijn Oranje (Economische Zaken, stadsdeel Centrum) en de voorzitter ondertekenden op 17 april 2011 een convenant voor verduurzaming van de zestien instellingen in het samenwerkingsverband de Plantage Amsterdam.

Een historisch moment. Alle partijen hebben op dat moment de handen ineen geslagen om de klimaatdoelstellingen van de gemeente Amsterdam te realiseren en duurzaam ondernemen en duurzaam toerisme in Amsterdam te stimuleren. Het commitment was groot, allereerst om de doelstelling te realiseren om de CO2 uitstoot ieder jaar met 3% te reduceren. Maar de ondertekening van het convenant was ook het startsein voor een concrete aanpak van de verduurzaming van iedere aangesloten organisatie afzonderlijk. Op basis van een nulmeting is per organisatie vastgesteld welke acties er nodig waren. Per organisatie is vervolgens een plan van aanpak gemaakt waarmee de instellingen aan de slag konden om daadwerkelijk een verschil te maken.

 

Wat levert het op?

Onder leiding van Loke zijn er ‘greenteams’ opgericht. Afgevaardigden van alle instellingen komen maandelijks bijeen om kennis en ervaring te delen en om de doelen scherp te stellen. Door het kennisdelen tijdens deze bijeenkomsten zijn verschillende processen in een stroomsnelheid geraakt. Alle gegevens met betrekking tot energie en afval zijn bijvoorbeeld boven tafel gehaald. Dit was eenvoudiger gezegd dan gedaan. De instel- lingen moesten openheid van zaken aan elkaar geven, ook als zaken minder goed geregeld waren. Maar juist deze informatie met elkaar delen bleek goud waard. Het gaf bijvoorbeeld goed inzicht in hoe het proces van inkoop verloopt en waar eventueel nog beter samengewerkt kan worden. Daarnaast zijn er lichtscans uitgevoerd en hebben de technische diensten elkaar geïnformeerd over merken, prestaties en prijzen.

‘Er zijn lichtscans uitgevoerd en de technische diensten hebben elkaar geïnformeerd over merken, prestaties en prijzen.’

Op 10 oktober 2012 hebben de instellingen de Dag van de Duurzaamheid aangegrepen om de opgedane kennis en ervaringen te delen met collega’s en geïnteresseerden uit het hele land. Een groot aantal vertegenwoordigers van culturele in- stellingen, bedrijven en overheden kwam bijeen. We konden hen daar laten zien dat de intensieve, duurzame samenwerking in de Plantage Amsterdam uniek is in Nederland en nu al zijn vruchten afwerpt. Om er enkele te noemen:

  • het inzicht in verbruiksgegevens van energie en afval is sterk verbeterd;
  • bij alle instellingen is een lichtscan uitgevoerd en is geïnvesteerd in energiezuinige verlichting;
  • de instellingen hebben zich sterk gemaakt voor een gezamenlijke Energievisie;
  • over de gehele linie is er 5% minder elektra verbruikt en 9% minder gas;
  • het aandeel groene stroom in de Plantage is gestegen van 19% naar 38%;
  • vanaf 2013 wordt er collectief duurzame energie ingekocht.

Inmiddels wordt de Plantage geregeld genoemd als voorbeeld van good practice. De Plantage Amsterdam heeft in de loop der jaren, binnen en buiten Amsterdam, een voorbeeldfunctie gekregen. We hebben de afgelopen jaren veel geleerd en samen moeten we steeds opnieuw bepalen hoe we het beste effect kunnen behalen.

En minstens zo belangrijk: we willen de inzichten delen.

Maar we willen hier niet de indruk wekken dat duurzame samenwerking altijd gemakkelijk is. Om de Plantage in alle opzichten daadwerkelijk een groen museumkwartier te laten zijn, is trans- parantie een van de belangrijkste voorwaarden. Dat is een lastige opgave, het vraagt veel van de instellingen. Het is immers ingrijpend om openheid van zaken te geven over vertrouwelijke zaken als contracten met energieleveranciers, inkoop, CO2- verbruik en de berg afval die we produceren. Met name voor kleine instellingen is het bovendien veel extra werk, soms is het lastig om de capaciteit daarvoor te vinden. Steeds weer wordt duidelijk dat dit soort innovatieve projecten zonder de inzet van deskundigen en aanjagers niet haalbaar is. Maar de belangrijkste les is toch wel dat het harde werken door alle partijen veel oplevert.

 

De lat ligt hoog

De lat moet hoog blijven liggen, er is in 2012 ook door het bestuur een visie geformuleerd: in 2017 kopen de instellingen van het samenwerkingsverband De Plantage Amsterdam elektriciteit, 100% opgewekt door wind, water, zon of biomassa geleverd door energieleveranciers die aantoon- baar maatschappelijk verantwoord ondernemen en ten minste 50% van hun jaarlijkse investeringen in duurzame energieopwekking steken. De instellingen van De Plantage Amsterdam hebben bovendien de intentie om daar waar mogelijkheden zijn, zelf duurzaam energie op te wekken. Het streven is om minder afhankelijk te zijn van commerciële energieleveranciers.

Gezamenlijke energie-inkoop en energiemanagement zijn pas het topje van de ijsberg. In de nabije toekomst zal de Plantage Amsterdam ook thema’s als vervoer, de bezoekers, hun consumeren en hun aankopen meenemen in het verduurzamingstraject. Marc Stappers (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) en expert op het gebied van duurzame klimaatbeheersing noemde de Plantage Amsterdam op het symposium De Groene Plantage een inspirerend voorbeeld. ‘Laten we vooral de kunst van elkaar afkijken. Het duurzame wiel is al vaak genoeg uitgevonden. Samenwerken helpt.’

 

Informatie: Plantage Amsterdam

Voor meer informatie over de Plantage Amsterdam kunt u contact opnemen met projectleider Hester Schölvinck (hester@denieuwecollectie.nl) of met Enver Loke, projectleider van de Duurzame Plantage (enver@changemakers.nl)

 

Extra Informatie: Energie voor Cultuur

Een van de grootste successen uit het samenwerkingsverband van de duurzame Plantage Amsterdam is het initiatief ‘Energie voor Cultuur’(EVC). EVC koopt collectief groene energie in voor de culturele instellingen met als doelstelling scherp in te kopen, volledige transparantie te geven over prijsopbouw, kennis te delen over de marktontwikkelingen en onderlinge uitwisseling van expertise. Cathelijne Broers: ‘Wij zijn erg tevreden met de uitkomsten van ons initiatief en hebben onlangs besloten om ook collega- (culturele) instellingen uit het hele land hiervoor uit te nodigen. De voordelen van het collectief moeten in onze ogen bereikbaar zijn voor alle culturele instellingen die in de komende jaren een beter energiebeleid willen voeren.’

Hoe meer culturele instellingen zich aansluiten, hoe hoger het rendement van gezamenlijke inkoop van groene energie. Naast eenzelfde wijze van denken over het belang van de inkoop van groene energie, is het belangrijk dat de wijze van denken over de inkoopsystematiek en inkoopstrategie overeen komt. Alle culturele instellingen zijn van harte welkom, het is wel van belang dat u een publieke functie vervult en bewust kiest voor duurzaamheid.

Energie voor Cultuur wordt beheerd door energie-expert Hellemans Consultancy. Deze energie- expert heeft enkele van de grootste non-profit collectieven opgezet en in beheer, zoals Energie voor Kerken, Energie voor scholen en Energie voor Zorg.

 

Website: http://www.hellemansconsultancy.nl

 

 

Auteurs:

– Cathelijne Broers, voorzitter van de Plantage Amsterdam, directeur Hermitage Amsterdam

– Hester Schölvinck , Bureau De Nieuwe Collectie, projectleider van de Plantage Amsterdam

– Enver Loke, Changemakers en projectleider voor de Duurzame Plantage

 

 

Uit Museumpeil 40, Duurzaamheid (2013)