Nergens zoveel musea als in Zeeland

Interview met Albert A.J. Scheffers, directeur Stadhuismuseum Zierikzee

Op de grens van Nederland en Vlaanderen ligt Zeeland. Een prachtig leeg landschap van water, wind en eilanden. Hier wonen amper 200 mensen per vierkante kilometer. Toch is dit lege land het walhalla van musea. Zeeland kentmaar liefst 48 musea op slechts 382.000 inwoners. Nergens vind je zoveel liefde voor musea. Tijd voor een gesprek met Albert Scheffers, directeur van het Stadhuismuseum in Zierikzee.

Hoe komt het dat Zeeland zoveel musea heeft?

“De Zeeuw wil niet afhankelijk zijn, men weet dat men zelf zijn boontjes zal moeten doppen. Men is trots op de eigen geschiedenis en cultuur. Weet je dat ons eiland Schouwen-Duiveland slechts 34.000 inwoners telt, maar wel 9 musea heeft.

Hoe ben in Zierikzee terechtgekomen?

“De gemeente wilde het museum verzelfstandigen en vroeg in 2014 aan onder andere organisatieadviesbureauTwynstra Gudde een plan te maken. Twynstra vroeg mij om daarbij te helpen. We hebben toen een uitgebreid plan van aanpak gemaakt. We presenteerden ons plan op vrijdag. ‘s Maandags werden we gebeld dat het akkoord was, maar dan moesten wij wel de woensdag erop meteen starten. Toen heb ik me even op mijn hoofd gekrabd, wat hadden we over het hoofd gezien? Maar men was onder de indruk van onze heldere zakelijke aanpak, maar ook van onze toezegging zo nodig negatief te adviseren over verzelfstandigen. Verzelfstandigen is namelijk geen bezuiniging. Wanneer je het goed doet kan het een bezuiniging inhouden, maar het mag nooit het doel zijn.

Jullie bedrijfsplan staat op de website. Ik heb het gefascineerd gelezen, het plan is inderdaad sterk financieel onderbouwd.

“Ik ben gespecialiseerd in de zakelijke kant van museummanagement. Ik heb jaren voor het Nederlands Muntmuseum gewerkt, dat was de eerste jaren nog onderdeel van het Ministerie van Financiën. Vanaf 1994 werd het als zelfstandige stichting gecontroleerd door ambtenaren van dat ministerie die overdag werkten met bedragen van 17 cijfers voor de komma en die ’s avonds bij ons doorvroegen naar de uitgaven tot soms wel 17 cijfers achter de komma. Heel leerzaam, omdat je dan leert om alles wat je als museum doet zo goed mogelijk te begroten én te verantwoorden. Daarnaast merkte ik dat hoe transparanter je als museumorganisatie bent, hoe geloofwaardiger je bent. Je kunt op onze website dan ook precies zien wat we doen en wat dat exactkost.

Cijfers zijn belangrijk, geldt dat ook voor bezoekcijfers?

“Bezoekcijfers zijn belangrijk, maar niet zaligmakend. We zijn als museum het geheugen van de gemeenschap, het is net zo belangrijk dat we actief in de gemeenschap staan met activiteiten en bijeenkomsten. Voor mijn komst hier in Zierikzee schommelde het bezoekcijfer rond 12.000 bezoekers per jaar, nu is dat 20.000 bezoekers met in 2018 een te verwachten uitschieter naar 22.500-23.000. Dat lijkt misschien niet veel, maar Zierikzee heeft maar 11.000 inwoners. Ik denk dat de historische musea in Rotterdam of Antwerpen graag jaarlijks tweemaal hun hele inwonersaantal binnen de museummuren zouden willen begroeten.

Verder vind ik samenwerking met andere instellingen belangrijk. We werken graag samen met andere musea, maar ook met het Gemeentearchief en bijvoorbeeld de RCE (Rijksdienst Cultureel Erfgoed). Doordat we makkelijk uitlenen, kunnen we ook makkelijk lenen. We hebben nu een schitterende expositie Zeeuwse Meesters uit de Gouden Eeuw. Het zijn schilderijen uit de Goedaert Collectie. Een particuliere collectie die nog niet eerder voor het publiek toegankelijk is geweest.

Ten slotte, de museumdichtheid in Nederland en Vlaanderen is erg hoog. Is meer altijd beter?

“Neen, er mogen best musea afvallen. Niet elke woonkern hoeft zijn eigen museum te hebben, dat met steun van de overheid overeind moet worden gehouden. Niet elk ‘vingerhoedjesmuseum’ hoeft het eeuwige leven te hebben. Als museum fungeer je als geheugen voor een gemeenschap, maar het moet wel een actief werkend en actief gebruikt geheugen zijn.”

Albert A.J. Scheffers is directeur vanStadhuismuseum Zierikzee. Daarnaast is hij eigenaar van Klinkaart, museum- en collectiemanagement. Het bedrijfsplan vindt u hier. De expositie van de Goedaert Collectie is nog tot 31 maart 2019 te zien.